چینی ها بر جهان سد می بندند

چینی ها بر جهان سد می بندند
صنعت سد سازی جهان در قبضه ی چین
روستای جدیدالتاسیس " نامین یا" دراوگاندا، محل اسکان دهها خانواری است که دراثراحداث سد " بوجاگالی" ازخانه وکاشانه ی خود آواره شده اند.این روستا، درمجاورت دریاچه ی " ویکتوریا" وبرتپه های مشرف بر "نیل" بناشده است. شرکت سازنده ی سد (AES) زمینی رابه روستائیان واگذارکرده که به حاصلخیزی زمین قبلی شان نیست.، ضمن اینکه آنهاازماهیگیری دررودخانه ی نیل نیزمنع شده اند ومجبورند برای جمع آوری هیزم مورد نیازخویش، کیلومترها راه بپیمایند و محصولات خودرانیز به بازارهای دوردست ببرند.
پروژه ی بوجاگالی اخیراً بایک رسوائی بزرگ مالی روبروگردید ومتوقف شد. شرکت مهندسی Norways veidekke group که شرکت عمده ی طرف قرارداد این طرح است، به وزیرسابق انرژی اوگاندا، که اکنون عضو هیئت مدیره ی بانک جهانی است، رشوه پرداخت کرده بود.باافشای این رسوائی،بانک جهانی تعهدات خود رادرقبال این پروژه به حالت تعلیق درآورد، مجری پروژه ازادامه ی آن انصراف داد وطرح، برای سالها به حال خود رها شد.دولت، برتکمیل سد پافشاری می کند ودراین میان، روستائیان آواره، باکوهی از مشکلات دست وپنجه نرم می کنند.
نیروگاههای آبی، درحال حاضر حدود یک پنجم برق چهان راتولید می کنند وازآنجائیکه سهم آنها درتولید دی اکسید کربن کمترازدیگرنیروگاههاست، مورد استقبال قرارگرفته اند.معهذا، نظرات متفاوتی درباره ی احداث سد های بزرگ برروی رودخانه های جهان وپیامد های زیست محیطی آنها، ابرازمی شود. دهه هاست که احداث سد های بزرگ برروی رودخانه ی "یانگ تسه"، خلیج مگ، درّه ی نارمادا درهند، مورد بحث کارشناسان محیط زیست قراردارد." کمیسیون مستقل سد های جهان " گزارش می دهد که اغلب پروژه های سد سازی جهان، انتظارات اولیه را درمورد تولید برق، آبیاری وکنترل سیلابها برآورده نمی کنند ومعمولاً هزینه های غیرقابل قبول اجتماعی وزیست محیطی بدنبال دارند.ساخت سد ها، سالیانه 40 تا 80 میلیون نفرازمردم جهان راآواره کرده واغلب آنهارا دچارفقرمفرط می سازد.کمپانیهای عمده مانند ABB وSulzer اکنون سد سازی راترک کرده اند وبانک جهانی نیزاعتبارات تخصیص یافته به این بخش رابشدت کاهش داده است. " جان بریسکو" مشاورارشد بانک جهانی درامورآب می گوید : " سد سازی، ده درصد اعتبارات و95 درصد دردسرهای بانک جهانی را به خود اختصاص داده است."
سرنوشت سد " مروه " درشمال سودان، نشانگرتغییرچهره ی صنعت سد سازی درجهان امروزمی باشد. ساخت این سد، سه دهه پیش به کمک شرکتهای مهندسی غرب آغازشد وقراربود به احداث یک نیروگاه برق آبی برروی شاخه ی چهارم نیل بیانجامد. دودهه بعد، هیئتی ازسوی دولت سودان به کانادا، مای، اروپا وچند کشورعربی رفت تامنابع مالی لازم رابرای تکمیل طرح مزبور جمع آوری نماید.امااین هیئت بادست خالی به کشوربازگشت. برخی کشورهای عربی قول کمک مالی به پروژدادند اما قدربه عرضه ی تکنولوژی لازم برای تکمیل سد نبودند.شرکتهای سرمایه گذاری اروپائی نیزمعتقد بودند ارزیابی صحیحی از پیامد های زیست محیطی سد مزبور بعمل نیامده است. به موجب این طرح، دههاهزارکشاورز می بایست اززمینهای حاصلخیز دره ی نیل آواره شده وبه مناطق خشک وبیابانی رانده شوند.دراین حال، نقض فاحش شاخص های حقوق بشردراین پروژه ،بسیارواضح ونگران کننده می باشد. دولت فرانسه بدلیل نگرانیهای موجود درزمینه ی حقوق بشر، ازمشارکت درپروژه ی مزبور سرباززد. درسالهای نخست هزاره ی جدید،به نظرمی رسید که پروژه ی "مروه" به فراموشی سپرده شده است. پروژه های مشابه دردیگرکشورها نیزتاکنون برای سرمایه گذاران، جز دردسر چیزی بدنبال نداشته است.بدین ترتیب درسالیان اخیر، ارکان صنعت سد سازی جهان دچارزله ای شده که مرکرآن درچین می باشد.
امروزه حدودنیمی از سد های بزرگ جهان درخاک چین احداث می شود.این کشورباتولید170 هزارمگاوات برق، اکنون بزرگترین تولید کننده ی برق ازنیروگاههای آبی جهان می باشد.نخستین نیروگاه برق آبی چین درسال1909 وبه سفارش امپراتور سلسله ی کوئینگ ، توسط زیمنس احداث شد.ازآن پس، کمپانیهای غربی، تکنولوژی مورد نیاز برای احداث اغلب سد های چین راعزضه کردند. وقتی دولت چین دراوائل دهه ی 1990 تصمیم گرفت سد های عظیم three gorges و ertan رااحداث نماید، هنوزمتکی به تکنولوژی غرب بود.معهذا مقررات جدیدی رابرای بازی پیشنهاد کرد که به موجب آن کمپانیهای طرف قرارداد این پروژه های چند میلیارد دلاری،متعهد شدند که نیمی ازتوربین های مورد نیازاین پروژه هارا درداخل چین وبامشارکت شرکتهای چینی تولید نمایند.شرکتهای عمده ی سد سازی جهان درآن زمان(ای.بی.بی.، آلستروم، جنرال الکتریک، زیمنس و.) به شرائط مزبور تن درداده وبه سرمایه گذاری مشترک باشرکتهای چینی وانتقال تکنولوژی بداخل کشور مبادرت ورزیدند.
به موازات این روند، تولید کنندگان چینی، فرصت راازدست نداده وبه کپی سازی ازمحصولات شرکای خود وعرضه ی آنهاباقیمت نازلتربه بازارهای جهانی، همت گماشتند.درچند دهه بعد،تولید کنندگان چینی بامشارکت دراحداث یک سلسله سد های کوچک درآلبانی، الجزائر،برمه ونپال،تجربه ی لازم درسد سازی را اندوختند وبالاخره ازسال 2003 رسماً به بازارانحصاری پروژه های بزرگ برق آبی گام گذاشتند. پیشتاز شرکتهای چینی، 3 شرکت ماشین آلات الکتریکی " دونگ فانگ" و تجهیزات نیروگاهی " هاربین" که زیرنظر وزارت صنایع سنگین چین قرارداشتند وشرکت " سینو هیدرو" بودند. این شرکتها اکنون قادرند تکنولوژی پیشرفته ی غرب درصنعت سد سازی را بابهائی نازل ترازشرکتهای غربی، دراختیارکشورهای فقیرقراردهند.سرانجام دراوائل قرن جدید،شرکتهای چینی موفق شدند رقبای غربی خودرا دربازارسد سازی جهان، پشت سر بگذارند.
درحال حاضر،شرکتهای چینی می توانند به اراده وتشخیص خود درطرحهای خارجی سرمایه گذاری کنند. دامنه ی سوددربازارداخلی برای سرمایه گذاری این شرکتها، بسیارمحدود است وامکان رشد آنهارافراهم نمی آورد.لذا، به محض آنکه هریک ازشرکتهای چینی به تکنولوژی روزدنیا مجهز می شود، بلافاصله نگاه خودرا به آنسوی مرز می وزد.گسترش دامنه ی فعالیت سد سازان چینی،براستراتژی" نگاه به خارج" دولت چین منطبق است. چین اکنون به کارخانه ی جهان تبدیل شده وپوشاک، تلویزیون وتمامی مایحتاج اقشارمتوسط دنیاراتولید وعرضه می کند. اما چین که به منابع کافی ازنظر ذخائرسوخت، الوار ویامواد معدنی برای ادامه ی این نقش، دسترسی ندارد، به تجارت خارجی روی آورده است تا کمبودهای خودراازاین طریق جبران نماید.توسعه ی نقش اقتصادی چین درسطح بین المللی، به کاهش بحران بیکاری درکشورکمک می کند. سالیانه میلیونها کشاورز چینی بعلت مدرنیزاسیون بخش کشاورزی، ازکاربیکار شده وبرای یافتن کار راهی مناطق شهری می شوند. بعنوان مثال طی 10 سال اخیر،تجارت باآفریقا، درچهارچوب استراتژی نگاه به خارج چین، 20 برابرشده است.
اگرچه جهانی شدن صنعت سد سازی چین، بخشی ازیک سناریوی ازپیش طراحی شده نبود اما، مورد استقبال پکن قرارگرفت.سرمایه گذاری درپروژه های سد سازی ماوراء بحار، به اشتغال درچین کمک کرده وچرخ اقتصادرادرمناطق بحران زده ی شمالشرقی این کشوربحرکت درمی آورد.بعلاوه درکشورهائی چون برمه،جمهوری دموکراتیک کنگو، و زامبیا، احداث سد های بزرگ بامشارکت چین، انرژی لازم رابرای انجام دیگرطرحهای زیرساختی فراهم می آورد که درآنجانیزچینی ها حرف فراوان برای گفتن دارند.وبالاخره، سدهای ساخته شده نیزماننداستادیومهای ورزشی که دردهه های گذشته به کمک چین درممالک فقیراحداث شده، سالها بعنوان سمبل حسن نیت چین وهمکاریهای سازنده ی این کشورباجهان درحال توسعه باقی خواهند ماند. بانکChina Exim ، ابزاراصلی دولت چین برای حمایت ازفعالیتهای فرامرزی کمپانیهای چینی است.این بانک که بامشارکت درپروژه های بزرگ کمپانیهای دولتی چین، تجربه ی فراوان اندوخته، اکنون وامهای سخاوتمندانه بانرخهای بسیارنازل دراختیارکمپانیهای صادراتی چین قرارمی دهد. این بانک که درسال 1994 یعنی بیش از60 سال پس ازهمتایان غربی اش احداث شده،درحال حاضر، تمامی موسسات مالی غرب وحتی بانک جهانی راپشت سرگذاشته است. سد"مروه" نیزبااعتبار519 میلیون دلاری این بانک، قراربوددرسودان احداث شود. درابتدا، عمرالبشیر رئیس جمهور مخلوع سودان، احداث این سدرا" پایان فقردرسودان"معرفی می کرد.واقعیت این است که بابهره برداری ازاین سد، ظرفیت تولید برق درسودان دوبرابرمی شد که به سود صنعت، مصارف کشاورزی وخانگی بود.اما سخنگویان پروژه می گفتند که آبگیر174 کیلومتری سد، به بی خانمانی پنجاه هزارنفر ومهاجرت آنها ازدره ی نیل منجرخواهدشد.این افراد، می بایست درمجتمع های مدرن مجهزبه مدرسه، مرکزبهداشتی وسیستم آبیاری اسکان داده شوند.اما شرائط به نحوی دیگررقم خورد.خاک زمینی که دراختیارآنهانهاده شد،آنقدرنامرغوب بود که ازهرهکتارآن فقط 2 تا3 کیسه گندم بدست می آمد.درحالیکه بازده زمین سابق آنها، 15 تا20 کیسه گندم بود.بدتراینکه بهره برداری ازاین خاک نامرغوب، مستم کاربیشتربود.ولذا اغلب خانوارهای روستائی مجبوربودند فرزندان خودراازمدرسه فراخوانده وآنها رادرمزرعه بکاربگمارند.برخی ازمزارع این کشاورزان، پوشیده ازسنگ وشن بود. ن روستائی نیزدرزمینهای قدیمی خویش دردره ی نیل،دانه های مغذّی، نخود، سبزیجات، گوجه فرنگی، پیاز وبادمجان پرورش می دادند که مازاد آنرا به شهرصادرمی کردند.اما اکنون باخاک نامرغوب، دیگراینکارامکانپذیرنبود.بدین ترتیب، ن یک منبع ارزشمند درآمد راازدست دادند وخانوارها دچارسوء تغذیه شدند. کاربه جائی رسید که که برای نخستین بار،برخی از خانواده های منطقه برای بقای خویش، به گدائی درشهرروی آوردند ودرحلبی آبادهای حومه ی خارطوم سکنی گزیدند.
کشاورزانی که درحوضه ی بالادستی دره ی نیل زندگی می کردندف اکنون سرنوشت این افراد رابانگرانی دنبال می نمودندزیراآنها هم قراربود بزودی تجدید مکان پیداکنند.آنهابه دولت پیشنهاد کردند که بجای مناطق بیابانی، زمینی درمجاورت زمینهای پدری به ایشان واگذارشود اما دولت به این خواسته وقعی نگذاشت وپلیس ونیروهای شبه نظامی رادرمنطقه مستقرنمود. رهبران مردم منطقه دستگیر وچندنفرنیزبه ضرب گلوله جان باختند. میلیشیای محافظ سد که تحت امررئیس جمهورمخلوع قرارداشت، به گردهمائی روستائیان درمدرسه ی ده حمله کرد، 3 نفرراکشت و50 نفررانیززخمی نمود.
دراین ایام،رئیس بانک Exim مطالبی درباره ی مشکلات پروژهی " سد مروه" عنوان کرد وخودرادرپیامدهای زیست محیطی چنین پروژه هائی سهیم دانست.اگرچه او قول داد هیئتی رابرای بررسی مسئله به سودان بفرستد، اما رئیس بخش اعتبارات خارجی بانک مزبور اعلام کردکه چین باید قبل ازمحیط زیست،نگران توسعه ی اقتصادی خویش باشد و تجربه ی چینی رابه دیگرکشورها صادرنماید. درحالیکه کاراحداث سد برروی شاخه ی چهارم نیل درسودان همچنان ادامه داشت،چینی ها به سرعت برمشارکت خویش درپروژه های بزرگ سد سازی درگوشه وکناردنیا می افزودند.آنها توانستند قراردادهای متعددی رابرای مطالعه واحداث سد دربرمه، کامبوج،اکوادور،اتیوپی،غنا،لائوس،مای،موزامبیک، نپال، نیجریه، پاکستان ، ویتنام، وزامبیا منعقد نمایند.درحال حاضر، سرمایه گذاران ومتخصصان چینی در220 پروژه ی سد سازی در50 کشورجهان حضوردارند و19 طرح از 24 طرح بزرگ سدسازی ونیروگاهی جهان توسط چینی ها انجام می شوند.صدورتجهیزات نیروگاهی، پس ازقطعات الکتریکی،دومین منبع بزرگ درآمد ارزی برای اقتصاد چین محسوب می شود.
رقبای غربی که با موفقیت سد سازان چینی دربازارهای بین المللی روبرو شده اند،ازاین وضع ابریتی می کنند وازانتقال تکنولوژی غربی به چین تاسف می خورند.کارل مارکس زمانی گفته بود " آخرین سرمایه داری را که ما به دارمی آویزیم کسی است که طناب داررابه مافروخته است "بیان امروزی جملهی مارکس این است که آخرین سد سازی که دردریاچه ی سد غرق خواهد شد کسی است که توربین های پیشرفته رادراختیار چین قرارداده است.
بالاخره آبگیری سد " مروه" درسودان آغازشد وبه محض بسته شدن درب های سد وشروع آبگیری مخازن بالادستی آن، مردمی که دربرابرترک زمین وکاشانه ی خود مقاومت می کردند، مانند موش ازخانه های خود گریختند.هزاران نفری نیزکه تصمیم گرفتند زمینهای آب گرفته ی خودرارهانکنند، اکنون زندگی مصیبت باری رادرکلبه ها وچادرهای برپا شده درساحل دریاچه ی سد سپری می کنند.برای کسانی نیزکه منطقه راترک کرده اند، وضع چندان بهترنیست.وزارت کشاورزی سودان درگزارشی " به شرائط وخیم زندگی"این افراد اشاره می کند.کشاورزی دراین مناطق،بعلت کمبود سوخت وآب وپیشروی شن،نابود شده است.لذا، بسیاری ازکشاورزان،عطای زمینهای جدید رابه لقایش بخشیده و به امیدیافتن کاروسرپناه، راهی مناطق دیگرکشورمی شوند.
سرنوشت سد" مروه"،سرنوشت محتوم همه ی پروژه های هیدروالکتریک نیست.برق، کارایجاد می کند وانرژی حاصل ازسیستمهای برق آبی،به خانه هاروشنائی بخشیده وتداوم فعالیت مراکزبهداشتی درمانی راامکانپذیرمی سازد. سدهائی که درساختمان آنها،حقوق مردم واصول زیست محیطی رعایت شود،نقش مهمی درتوسعه ی اجتماعی واقتصادی دارند.کانادا،نروژ،آفریقای جنوبی وبسیاری دیگرازکشورهای جهان، ازاین مزیت بهره مند می گردند. سدّ ی که برنیل بسته شد، نیزنمونه ای منحصربفرد درجهان نیست. رقابت دربخش هیدروالکتریک، این امکان رافراهم ساخته که بسیاری ازاین پروژه ها، بدون رعایت استانداردهای بین المللی، اجتماعی وزیست محیطی به اجراء درآیند.ردّ پای چین در بخش بزرگی ازاین پروژه ها بوضوح مشاهده می شود.
اخیراً یک شرکت چینی یادداشت تفاهمی بادولت اتیوپی امضاء کرد که درآن احداث سد Gibe – 4 برروی رودخانه ی omo River پیش بینی شده است. حوضه ی پائین دستی رودخانه، ستگاه دویست هزارکشاورزفقیری است که زندگانی خودراازطریق کشاورزی برروی زمینهای این منطقه، پس ازسپری شدن فصل سیلابهای موسمی، می گذرانند. همچنین سیصد هزار کشاورزدیگرنیز درطول سواحل دریاچه ی " تورکانا" که بزرگترین دریاچه ی کویری جهان است، زندگی می کنند که بطورمستقیم تحت تاثیراین طرح قرارمی گیرند.سد Gibe-4ودیگرسدهائی که برروی رودخانه ی " اومو" بسته شده ویامی شوند،جریان سیلابهای فصلی را کنترل کرده وورود آب به دریاچه ی تورکانا راکاهش می دهند. دانشمندانی که ازاین منطقه بازدید بعمل آورده اند، نسبت به پیامدهای سد برای ایستم حوضه ی سفلای اومو ودریاچه ی تورکانا ، ابرازنگرانی کرده اند.
سد سازان چینی درحال حاضرسرگرم مطالعه برای احداث چند سد بزرگ برروی رودخانه ی " مگ" درلائوس وکامبوج می باشند.تاکنون برمسیرمگ درجنوب چین، سدی بسته نشده است.این منطقه، حاصلخیزترین منطقه ی جهان ازنظرکشاورزی وماهیگیری است.ماهی بخش مهم وحیاتی ازایستم منطقه محسوب می شود وامنیت غذائی 60 میلیون نفرازمردم این حوضه، وابسته به آن است.احداث سد برمگ، مانع حرکت ومهاجرت ماهی ها می گردد وکشاورزی رادراین منطقه ی زرخیز به نابودی می کشاند.حاصل این روند، نابودی ایستم مگ می باشد.درحال حاضر، سرمایه گذاران وصنعتگران چینی درمیانمار، بیش از20 پروژه ی هیدروالکتریک رادردست انجام دارند که بخشی ازآنهادر مناطق دورافتاده ای واقع است که اقلیتهای قومی درآنجا ست دارند.درهیچیک ازاین طرحها، ارزیابی زیست محیطی و حقوق بشری انجام نگرفته است. گروههای جامعه ی مدنی میانمار اعلام کرده اند که اغلب سدهای کشور، بااشغال نظامی منطقه وبه کمک نیروی کار اجباری ساخته می شوند.
اگرچه چینی ها بربازار سد سازی جهان مسلط اند اما،اخیراً بارقبای جدیدی نیزروبرو گردیده است. کمپانیهای هندی اکنون سرگرم سد سازی درنپال، بوتان، میانمار، وویتنام هستند. شرکتهای برزیلی نیز همین کاررادرآمریکای لاتین وآفریقاانجام می دهند. کمپانیهای تایلندی، مایائی وویتنامی نیز پیشنهاداتی رابرای ساخت سد درحوزه ی مگ مطرح کرده اند.شرکتهای روسی، ایرانی وکره ای هم، اخیراً به کلوپ جهانی سد سازان پیوسته اند.هیچیک ازاین شرکتها نیز، مانند همتایان چینی شان، استانداردهای پذیرفته شده ی اجتماعی وزیست محیطی را درکارخود رعایت نمی کنند.معهذا بخش عمده ی مسئولیت وسرزنش جهانی، متوجه ی شرکتهای چینی است، زیرابدون سرمایه گذاری وکمک فنی این شرکتها، بسیاری ازپروژه های سد سازی دربرمه، لائوس وسودان ، هیچگاه عملی نمی شد.
چندی پیش چین پروژه ی Three Georges رازودترازموعد مقرربه پایان رساند.تولید سالانه ی برق دراین طرح برق آبی، معادل انرژی حاصل ازسوخت 30 میلیون تن زغال سنگ است ومقامات چینی امیدوارند بااجرای این طرح، ساکنین حوزه ی سفلای رودخانه ی " یانگ تسه" رادربرابر خطرسیلابهای فصلی، بیمه نمایند.صنعت هیدروالکتریک چین، انجام این پروژه رایک موفقیت بزرگ برای خود می داند.درسالهای اخیر، هیئتهای بلند پایه ای ازکنگو، نپال، پاکستان،آفریقای جنوبی ودیگرکشورهای جهان، ازمراحل اجرائی این طرح بازدید بعمل آورده وباتوانائی مهندسان چینی ازنزدیک آشناشده اند. سکنین " یون یانگ" که بالغ بر74 هزار نفرمی باشند، به بخش شمالی آبگیر سد، مهاجرت کرده وسرگرم برپاکردن سرپناه برای خود می باشند.هنگام افتتاح سد Three Gorges ، دولت چین قول داد که زمین وکار دراختیارکشاورزانی قراردهد که دراثراجرای این طرح، زمین و خانه ی خویش راازدست می دهند. اما باگذشت سالها ازآن زمان،هنوزهیچ اقدامی دراین زمینه انجام نگرفته است. تنها 45 واحد از 1 واحد صنعتی " یون یانگ" به زمینهای مرتفع شمال سد منتقل شده که 20 واحدازآنهانیزهنوزکارخودراآغازنکرده اند. اغلب خانوارها که فعلاً از پس اندازهای خود هزینه می کنند، بعلت بیکاری چشم اندازروشنی پیش رو ندارند.
کارشناسان محیط زیست بسیاراز پیامدهای این طرح نگرانند. تبدیل امواج خروشان یانگ تسه به حجمی عظیم ازآب راکد،حیات انواع آبزیان این رودخانه را به خطرانداخته وبه رشد سرطانی جلبک های سمّی انجامیده که حیات آبزیان راموردتهدید قرارداده وآب یانگ تسه راغیرقابل شرب ساخته است.احداث سد برای کنترل سیلابها و تولید برق، سطح آب دریاچه ی سد راحدود 5/3 متردرسال دچارنوسان می کند.این نوسان، شیب زمین رادستخوش تغییرکرده وموجب بروز دهها حادثه ی رانش زمین می گردد.اخیراً اعلام شد که حدود 100 مایل ازساحل این دریاچه درحال فروریزی است.دبیرکل مجمع رودخانه ی یانگ تسه ، چندی پیش گفت :" مشکل بزرگترازآن چیزی است که درابتدا تصورمی شد."
بااین نگرش،خدمت به رشد اقتصادی به قیمت وارد آوردن صدمات غیرقابل جبران برمحیط زیست وسلامت مردم حاصل می شود.براساس برآورد بانک جهانی، سالیانه750 هزارنفردراثرآلودگی آب وهوا درچین جان می بازند ودولت نیزازاین امرآگاه است وبرنامه ای رابرای پاکسازی رودخانه ها، کاهش انتشارگازهای گلخانه ای، وحمایت ازاقتصاد سبز تدارک ندیده است. معهذا، مقامات پکن اجازه داده اند که طی سالهای اخیر سازمانهای غیردولتی مدافع محیط زیست به سرعت رشد کنند.آنها مقررات مربوط به حفاظت ازمحیط زیست را تشدید کرده وسازمانی رابه همین نام تشکیل داده اند. این سازمان نوپا، درمدت اندکی که ازفعالیتش می گذرد، دههاواحد صنعتی آلوده ساز محیط زیست را به تعطیلی کشانده ویامانع دسترسی آنها به اعتبارات ترجیحی دولتی گردیده است. چین اکنون بزرگترین تولید کننده ی انرژی ازباد وخورشید دردنیا می باشد واحتمالاً بازارجهانی این انرژی رانیز درآینده بدست خواهد گرفت.
درحال حاضر،سد های بزرگی که از یون یانگ تا پکن ساخته شده اند، برای دولت چین دردسرسازگردیده اند. به نظرمی رسد دولت فعلی چین، نسبت به دولتهای قبلی این کشور، تمایل کمتری به سد سازی دارد. درافتتاح پروژه ی عظیم Three Gorges رئیس جمهور ونخست وزیر چین حضورنداشتند وشخص نخست وزیرتاکنون چندین بارازنفوذ خود برای تعلیق پروژه های هیدروالکتریک برروی رودخانه ی " نو" استفاده کرده است.هرروزبرآگاهی مردم چین ازمسائل زیست محیطی افزئده می شود. اما آیا این روند، برتمایل سیری ناپذیر کمپانیهای این کشور به سد سازی درخارج ازکشورنیزتاثیرخواهد گذاشت ؟
سرمایه گذاری چین درممالک روبه توسعه،جهره های مختلفی دارد.شرکتهای چینی درکنار ساخت بیمارستان، راه آهن وجاده،درمنابع نفت ، گازومعدن این کشورها نیزسرمایه گذاری می کنند.درهیچیک ازاین سرمایه گذاریها، اصول حقوق بشر وحفاظت ازمحیط زیست رعایت نمی شود.مثلاً مرگ کارگران درحین کاردرزیمبابوه، به پدیده ای رایج تبدیل شده است. نقش کمپانیهای چینی درتحولات ی زیمبابوه تعیین کننده است.تاکنون دراتیوپی، کنیا ونیجریه، تاسیسات نفتی وابسته به شرکتهای چینی، چندین بارمورد حمله ی مردم قرارگرفته است.روستائیان سودان علیه احداث سد دراین کوسط چین دست به تظاهرات می زنند.اخیراً حوادث مشابهی نیزدربوتسوانا، غنا وپاکستان بوقوع پیوسته است.
تشدید خصومتهای داخلی درکشورهائی چون زامبیا، یک چالش بزرگ برای سرمایه گذاران چین محسوب می شود. کاربه جائی رسیده که رئیس جمهورچین درجریان دیداراخیرش ازآفریقا،ازسرمایه گذاران چینی خواست تابه قوانین ومقررات محلی احترام بگذارند.مقامات چینی اکنون قانونی را دردست بررسی دارند که به موجب آن، مقررات زیست محیطی داخلی چین،باید توسط شرکتهای چینی دردیگرکشورها نیزرعایت شود. چندی پیش بانک Exim واگذاری وام به پروژه ی سد Belinga درگابون رابعلت قرارگرفتن این طرح دریک پارک ملی وعدم ارزیابی دقیق ازپیامد های زیست محیطی آن، لغو کرد.
اما سد سازان غربی نیزدربرابر هجوم چینی ها به بازار جهانی، سکوت نکرده اند. بانک جهانی درواگذاری اعتباربه این طرحها تجدید نظرکرده ودردودهه ی اخیر، فقط 4 میلیارددلاربه طرحهای هیدروالکتریک متوسط اختصاص داده است. درعین حال، رقابت میان کمپانیهای غربی وچینی، تاکنون به زیان محیط زیست تمام شده است.اگرکمپانیهای غربی بخواهند بررعایت استانداردهای بین المللی درپروژه های خود پافشاری کنند،بدون تردید قافیه رابه رقبای چینی خواهند باخت.نمونه ی این امررا درپروژه ی سد Nam Theun-2 برروی یکی ازشاخه های مگ درلائوس وسد Ilisu برروی فرات درترکیه مشاهده کرد.پیمانکاران اروپائی این طرحها،فقط بانادیده گرفتن استانداردهای بین المللی توانستند بررقبای چینی خود پیروزشوند.
حال سئوال اینجاست که چه باید کرد؟ بدون تردید همکاری چینی ها، پافشاری کشورهای میزبان وجامعه ی بین المللی درزمینه ی تقویت استانداردهای زیست محیطی ورعایت آن درپروژه های بین المللی، می تواند کارسازباشد ونگرانی دنیاراازپیامدهای فعالیت سد سازان جهانی، تاحدودی بکاهد.
fmohammadhashemi@ yahoo.com
www.fmohammadhashemi.blogfa.com

FMOHAMMADHASHEMI.BLOG

حزب کمونیست ازپارلمان عراق خارج شد

ایران : افول عمق استراتژیک

" حموشیم " : ائتلاف زنان برای صلح