ایدز
ملاحظاتی برای قرن بیست ویکم
ویروس ایدز(اچ.آی.وی)، یکی ازمرگبارترین ویروس هادرتارخ بشریت است که می توان گسترش آن راازطریق آموزش،تغییرالگوهای رفتاری، واستفاده ازداروهای خاص آنتی ویروس، مهارکرد. بشردرطول حیات تکاملی خود، همیشه درمحاصره ی میکروارگانیسم هائی قرارداشته که وی رامجبوربه مبارزه ی مستمربرای بقاء کرده اند. اگرچه قاتل های قدیمی چون سل و مالاریا ، هنوزجان میلیونهاانسان رادرجهان می گیرند، اما پیدایش میکروب های جدید، بیش ازمیکروبهای قدیمی، جان بشرراتهدید می کنند وپیامدهای بهداشتی واجتماعی بیشتری بدنبال دارند.درآستانه ی دهه ی سوم قرن بیست ویکم،جهان بامجموعه ای ازبیماریهای عفونی جدید روبرو گردیده که پیامد های غیرقابل انتظاری برای بشریت داشته است.
بیماری ایدز، یا سندروم اکتسابی نقص سیستم ایمنی، نخستین باردرتابستان1981 ظاهرشد وبدنبال آن همچون یک موج درسراسرجهان منتشرگردید.جهان هنوز باابعاد مخرب این بیماری ، بطورکامل آشنا نشده است. اپیدمولوژی ملکولی نشان می دهد که ویروس ایدز نوع یک(اچ.آی.وی-1) قرنهادربدن یک نوع شمپانزه، بطورنهفته، وجودداشته اما مانند بسیاری ازویروسهای دیگر، هیچ خطری برای این حیوان نداشته است.ویروس ایدز، درمرحله ای ازتکامل خود، دچارجهش شده وبه انسان سرایت کرده است.بنابراین،درمنشاء حیوانی این بیماری، تردیدی وجود ندارد. ویروس ایدز تیپ دو(اچ.آی.وی-2)کمترازتیپ یک شایع است اما همان ویروسی است که درمیان سیاهان آفریقائی شایع است.
محتمل ترین سناریو برای انتقال ویروس تیپ یک ازشمپانزه به انسان،آلودگی زخم بازانسان به خون آلوده ی یک شمپانزه است.این آلودگی احتمالاً هنگامی روی داده که شمپانزه ی مزبور، برای مصرف خراکی، قصابی می شده است.شمپانزه ازدیرباز، یک منبع مهم غذائی برای بومیان آفریقا به شمارمی رفته است.معهذا، چند جهش مهم در ژنوم ویروس،که احتمالاً قرنهابه درازا انجامیده، انتقال آن رااز حیوان به انسان ممکن کرده است.این احتمال نیزوجوددارد که طی این سالها، موارد متعدد دیگری ازانتقال ویروس ایدزبه انسان وجودداشته که بشرازآن بی اطلاع مانده است.
فقط وقتی داده های دموگرافیک وشرائط اجتماعی به سطح مشخصی رسید،جهان با ویروس مرگبار ایدز آشنا شد ونام اپیدمی برآن نهاد. مهمترین این شرائط عبارت بوداز مهاجرت گسترده ازروستاها به شهرها وفروپاشی خانواده هائیکه اعضای آها درجستجوی کار مهاجرت می کردند، تجاری شدن روزافزون فعالیتهای جنسی وآلودگی خونهای عرضه شده به مراکزبهداشتی –درمانی و. ظهوراپیدمی ایدز درآمریکا، درسال1969 ازیک کافه ی شبانه ی نیویورک بنام " استون وال" آغازشد که پاتوق همجنس بازان بود.زندگی ورفتار اجتماعی پرخطر همجنس بازان آمریکائی درشهرهائی چون نیویورک،سان فرانسیسکو، و لس آنجلس، موجب گسترش ایدز دردهه ی 1970 واوائل دهه ی 1980 درآمریکا گردید.همین الگو دردیگرکشورهای صنعتی نیزبروزپیداکرد.کانادا،استرالیا وکشورهای اروپائی نیزبزودی پای درجای پای آمریکا گذاشتند.
ایدز، همچنان درسراسرجهان قربانی می گیرد.خسارات وارده توسط ایدز، ابعاد انسانی واقتصادی گسترده به خود گرفته است. تعداد مبتلایان به ایدز درآمریکا تاکنون حدود یک میلیون نفربرآورد می شود. یک میلیون نفردیگرنیز احتمالاً ازآلودگی خود به این ویروس آگاه نیستند. دردودهه ی نخست قرن حاضر،حدود یک میلیون مورد ابتلا به ایدز، به مرکز کنترل وپیشگیری بیماریهای عفونی آمریکا، گزارش شده است.دراین دوره، بالغ بر 410800 مورد مرگ دراین کشور،مربوط به بیماری ایدز بوده است.
ویژگی دموگرافیک مبتلایان به ایدز، اززمان انتشارنخستین گزارش ابتلا درسال1981 تاکنون،بسیارتغییرکرده است.برخلاف نخستین روزهای پیدایش ایدز،که بخش عمده ی مبتلایان را همجنس بازان تشکیل می دادند، اکنون اکثر مبتلایان به این بیماری را معتادان تزریقی وافرادی تشکیل می دهند که رابطه ی مشکوک باجنس مخالف دارند. اکثراین افرادرادرآمریکا،وابستگان به اقلیتهای قومی این کشور تشکیل می دهند.برتعداد ن مبتلا نیز روزبروز افزوده می شود. ازسال1985 تاکنون،مواردگزارش شده ی ابتلا به ایدز درمیان ن،بیش ازسه برابرشده واز 7 به 23 درصد رسیده است.
اغلب شنیده می شود که گویا اپیدمی ایدز درآمریکا وممالک توسعه یافته، مهارشده است زیرانرخ سالانه ی ابتلا دراین کشورها تقریباً ثابت مانده است. درحال حاضر، حدود چهل هزارآمریکائی درسال، مبتلا به ایدزمی شوند واین نرخ ازدهه ی 1990 تاکنون،تقریباً ثابت باقی مانده است.بیش ازنیمی ازاین تعداد را جوانان کمتراز25 سالی تشکیل می دهند که ازطریق تماس جنسی به این ویروس مبتلا می گردند.تعداد مبتلایان همجنس باز درآمریکا روبه کاهش می باشد.درعرصه ی جهانی نیزکم وبیش همین الگو حاکم است. درحالیکه بالاترین نرخ ابتلاء را کشورهای آفریقائی دارند،نرخ ابتلادرجمهوری های شوروی سابق نیزبسرعت روبه افزایش می باشد.نرخ ابتلا درشبه قاره ی هند وجنوب شرقی آسیا، تقریباً ثابت مانده است.تعداد مبتلایان به ایدز در چین نیز هنوزنسبتاً نازل است امانباید امکان رشد انفجاری ایدز دراین کشور میلیارد نفری را دست کم گرفت. معهذا،ایدز ابعاد ترسناکی به خود گرفته ودردودهه ی اخیر بیش از33 میلیون نفررا درسراسرجهان آلوده کرده که 43 درصدآنها ران تشکیل می دهند وروزانه 16 هزارنفر نیزبراین تعداد افزوده می گردد.95 درصد ازمبتلایان جدید به ایدز، ازکشورهای درحال توسعه هستند.دردودهه ی اخیر،ایدز به چهارمین عامل مرگ ومیردرجهان تبدیل شده است وانتظارمی رود طی سالهای آینده تلفات این بیماری ،ازمرز40 میلیون نفرنیزبگذرد.
معهذا،
درایالات متحده ودیگرممالک توسعه یافته، ازتعداد مبتلایان به ایدز ومرگ ومیرناشی ازآن، بشدت کاسته شده است. علت این کاهش رابایددرچند عامل جستجو کرد: بهبود اقدامات احتیاطی وارتقاء روشهای درمانی، کسب تجربه توسط بهداشتیاران ومتخصصین بیماریهای عفونی، بهبوددسترسی مردم به خدمات بهداشتی، وآلوده شدن بخش بزرگی از افرادی که رفتارپرخطردارند به بیماری ایدز . دراین میان، نقش اصلی رادرکاهش اپیدمی، داروهای ضد ایدز ایفاء می کنند. این دارها عموماً ترکیبی ازسه عامل یا بیشترمی باشند که حداقل یکی ازآنها را بازدارنده های پپتیدی تشکیل میدهند. این ترکیب را" درمان بسیارفعال آنتی رتروویرال" می نامند.پیشرفت دردرمان ایدز، بسیارقابل ملاحظه بوده است واین پیشرفت مدیون توجه دولت، صنعت ودانشگاهها می باشد.درحال حاضر، 16 داروی ضد ایدز ازسازمان غذاوداروی آمریکا مجوزتولید دریافت کرده اند.این داروها،تاثیربه سزائی دربهبود حال مبتلایان به ایدز وکند کردن آهنگ پیشرفت بیماری داشته اند.اگرچه اکنون رهنمودهای کلی وجهانشمول درباره ی نحوه ی استفاده ازداروهای ضدایدز برای بزرگسالان، نوجوانان وکودکان وجوددارد، اما متاسفانه برخی ازمبتلایان، نمی توانند عوارض سمّی این داروهاراتحمّل کنند وبدن آنهادربرابرحجم عظیم داروهای دریافتی ازخود عکس العمل نشان می دهد.حتی بیمارانی که دوره ی درمانی موفقی راطی می کنند وسطح ریبونوکلئیک اسید اچ.آی.وی نوع یک درپلاسمای آنها بسیارپائین آمده است، ویروس درمناطقی ازبدن که دارو به آنجا دسترسی ندارد،همچنان به حیات نهفته ی خود ادامه می دهد. بعلاوه، زنجیره های جدید ویروس ایدز، دربرابرداروهای موجود ، ازخود مقاومت نشان می دهند.
اگرچه علائم بهبود درعملکرد سیستم ایمنی بیمارانی که داروهای آنتی رتروویروس دریافت می کنند، دیریازود مشاهده می شود اما نباید انتظارداشت که بااین روش درمان، سیستم ایمنی کاملاً به حالت عادی بازگشته وویروس ازبدن بیماررخت بربندد.بقای ویروس به حالت نهفته، پس ازطی دوره ی درمان، نشان می دهد که درمان بایددرطول عمربیمارادامه داشته باشد. اما گرانی داروهای ایدز ازیکسو، ومسئله ی تحمل داروها توسط بدن بیمارازسوی دیگر،مانعی بزرگ برسرراه درمان محسوب می شود.برای اینکه ریبونوکلئیک اسید ویروس ایدز درپلاسمای بیمار، توسط داروهای آنتی رتروویروس بشدت سرکوب شود، لازم است یک دوره ی 390 روزه ی درمان، بطورکامل طی شود.اما متاسفانه، حداکثر سه هفته پس از قطع دارو، ریبونوکلئیک اسید ویروس درخون بیمار، به سطح قبل بازمی گردد.
بنابراین،ابداع روشی جدید برای درمان ایدز، همچنان ازاهمیت فراوان برخوردارمی باشد.درحال حاضر، تمامی داروهای ضد ویروسی که مجوز دریافت کرده اند،فقط یک یادوآنزیم ویروس راهدف قرارمی دهند.اکنون استراتژیهای متعدد درمانی مطرح شده ومورد آزمایش قرارگرفته است.یکی ازاین روشها،استفاده ازداروهائی است که یامانع ورود ویروس به سلول می گردند ویاادغام پروویروس رادر دی.ان.ای هسته ی سلول مانع می گردند.بعلاوه، روش تخلیه ی ویروس ازمخازن پنهان آن دربرخی سلولها وبافتها،نیزباجدیت دنبال می شود.روشهائی نیزبرای تقویت پاسخ سیستم ایمنی بدن به ویروس اچ.آی.وی، مطرح می باشند.
درکشورهای روبه توسعه ای که سهم سرانه ی بودجه ی بهداشتی، ازچنددلارفراتر نمی رود،درمان ضد ویروسی ایدز، دورازدسترس همگان قراردارد وفقط به معدودی ازنخبگان محدود می شود. ازاین رو،ابداع روشهای موثروارزان برای جلوگیری ازپیشرفت ویروس اچ.آی.وی ، برای این کشورهاازاهمیت فراوان برخورداراست. حتی اگراین روشهای درمانی، فراگیرشوند، بازهم نمی توان آنهارادرمان قطعی ایدز تلقی کرد.ایدز، برخلاف بیماریهائی که منشاء می دارند( مانند مالاریا وسل)و افراد نمی توانندنقش چندانی درابتلاء یاعدم ابتلاء ازآن ایفانمایند، کاملاً قابل پیشگیری است واینکارازطریق تغییرالگوهای رفتاری ، ممکن می باشد.براساس تحقیقات انجام شده،آموزش برای تغییرروش زندگی، گسترش استفاده ازکاندوم، درمان قطعی بیماریهای مقاربتی، جایگزینی روشهای درمانی( مثلاً استفاده از متادون برای درمان معتادان تزریقی)، دسترسی آسان وهمگانی معتادان به سرنگ پاک، وبکارگیری داروهای آنتی رتروویرال برای قطع زنجیره ی تکاملی ویروس ایدز،ازجمله روشهای پیشگیری ازابتلا و گسترش ایدز می باشد.
تاکنون استفاده ی ن باردار مبتلا به اچ.آی.وی ونوزادان آنها، ازداروهای آنتی رتروویرال، بسیارموفقیت آمیزبوده است.استفاده ازاین روش،نرخ انتقال ویروس ازمادربه فرزند راتقریباً به صفررسانده است واین موفقیت، مدیون درمان با " زیدوویودین" بوده است. استفاده ازروشهای درمانی مقطعی وکوتاه مدت درماههای آخربارداری،توانسته است مانع ابتلاء صدهاهزارنوزاد به ایدز، درسال گردد. تحقیقات انجام شده دراوگاندا نشان می دهد که استفاده از 2 دوز " نه ویراپین"( یک دوزبه مادردرآستانه ی زایمان، ویک دوزبه نوزاد 72 ساعت پس ازتولد)، می تواند تاحدود زیادی مانع از انتقال ویروس اچ.آی.وی ازمادربه نوزادگردد.استفاده ازروشهای دیگرنیزبرای جلوگیری ازانتقال ایدز،تاحدودی کارسازبوده وتوانسته است ازسرعت گسترش اپیدمی ایرجهان بکاهد.به عنوان مثال،محققین درحال آزمایش یک میکروب کش موضعی هستند که ن می توانندازآن قبل از آمیزش جنسی در واژن خود استفاده کنند.این میکروب کش می تواند مانع ازانتقال ویروس ایدز ودیگربیماریهای مقاربتی گردد.سازمان بهداشت جهانی ودیگرسازمانهای بین المللی، درحال حاضر استفاده ازکاندومهای نه رادرآفریقا تبلیغ وترویج می کنند.این نوآوری، به ن کمک می کند تاخودرا ازمعرض آلودگی دورنگاهدارند.
درقرن بیستم، همیشه ازواکسن به عنوان یک روش مطمئن،کم هزینه و موثربرای جلوگیری ازابتلاء به بیماریها یاد شده است.ایدز نیزازاین امرمستثنی نیست وتولید واکسن برای آن، اکنون باجدیت دنبال می شود.درواقع، تولید واکسن ایدز، درحال حاضر، اولویت اصلی محققین به شمارمی رود.اما، یک مانع بزرگ برسراین راه وجوددارد وآن ایجاد ارتباط میان عوامل موثر حفاظتی دربرابرویروس ایدزمی باشد.بسیاری ازبنگاههای دولتی وخصوصی،برای تولید این واکسن به رقابت بایکدیگرمشغولند وهرروز بربودجه ی اختصاص یافته به تحقیقات مزبورمی افزایند.به عنوان مثال، کمپانی " ان.آی.اچ"، بودجه ی تحقیقاتی خودرابرای واکسن ایدز، از100 میلیون دلار به بیش از200 میلیون دلارافزایش داده است.درحال حاضر، 3000 داوطلب غیرآلوده به ویروس ایدز،برای آزمایش واکسن های این بنگاه، که تعدادآنهااز27 عدد فراترمیرود،ثبت نام کرده اند.یکی ازمعتبرترین این واکسن ها، واکسن ناقل ویروس بی خطر" کاناری پاکس" است که پروتئین سازنده ی اچ.آی.وی در آن، دستکاری ژنتیکی شده وعملکردآن مختل گردیده است.این واکسن،همراه با واکسن دیگری که حاوی پروتئین خالص اچ.آی.وی است، به داوطلب تزریق می شود.نتیجه ی کار، امیدوار کننده بوده است.ترکیب این دوواکسن، پاسخ سیستم ایمنی بدن رادربرابرویروس ایدز، تقویت می کند.درهمین حال،تحقیقات دیگری نیز برروی واکسن ایدز درآمریکا جریان دارد که مبتنی براستفاده ازپروتئین های سطحی دوزنجیره ای اچ.آی.وی می باشد.همین روش تحقیق درتایلند نیز دنبال می شود.
اپیدمی ایدز،چالش بزرگی رارویاروی موسسلت علمی،تحقیقاتی وبهداشتی جهان قرارداده است.بیماری ای که درابتدا، موردی نادردرمیان همجنس بازان تلقی می شد،اکنون به یکی ازمرگبارترین بیماریها درتاریخ بشرتبدیل شده است.اما این بیماری،اکنون یک نقطه ی عطف تاریخی راسپری می کند.تحقیقات زیست – داروئی، زمینه ی لازم رابرای درمان این بیماری وکشف واکسن آن درآینده ی نزدیک آماده کرده است.تجربه ی سالهای اخیر نشان می دهد که کاستن ازپیامد های مخرّب ایدز، مستم همکاری گسترده ی بخش عمومی وخصوصی، واراده ی ی کشورهای جهان است. اگرجهان نتواند مانع ازگسترش بیماری ایدز( باواکسن یا بی واکسن) گردد،بدون تردید این بیماری دراواسط قرن بیست ویکم به بحرانی فراگیرتبدیل خواهد شد.
fmohammadhashemi@yahoo.com
FMOHAMMADHASHEMI.BLOGFA.COM
ی ,ایدز ,ویروس ,یک ,ایدز، ,آی ,اچ آی ,آی وی ,می شود ,نشان می ,می دهد ,پاسخ سیستم ایمنی ,باشد درحال حاضر،
درباره این سایت